Een rekencircuit in een combinatiegroep kan een uitdaging zijn, maar het is niet onmogelijk. In deze blog staan suggesties hou je het aan zou kunnen pakken. Zelf heb ik geen groep ¾ ervaring. Een aantal tips komen dan ook van leerkrachten die wel deze ervaring hebben. In deze blog staan ideeën hoe ik het zou doen en een lijstje met spel en/of opdrachten die wel spelenderwijs zijn, maar minder ruis opleveren.
Samen waar het kan
Via Instagram kreeg ik een goede tip om rekendoelen te clusteren. Wanneer groep 4 werkt aan sommen met tientaloverschrijding (8 + 5 = …), kan groep 3 tegelijkertijd meedoen met het aanvullen tot 10 (eerst 2 erbij, want 8 en 2 is 10). Een ander voorbeeld: Wanneer groep 4 een lesdoel heeft met de kwartieren, kan groep 3 meedoen met de hele uren. Dit maakt het ook eenvoudiger om een rekencircuit met dezelfde soort spellen te spelen, alleen net even anders. Het enige wat je nodig hebt zijn andere opdrachtkaarten bij een bordspel. Dit sluit aan op mijn eigen visie op een combinatiegroep, namelijk: Samen waar het kan, alleen waar het moet.
Je kunt bovenstaande voorbeeld nog verder doorvoeren. Je kunt twee kinderen uit verschillende groepen samen een spel laten spelen in een rekencircuit. Denk hier maar eens aan de sommen tot 10. Waar groep 4 op snelheid moet rekenen, gaat het bij groep 3 in eerste instantie om rustig en goed. Zo werken ze aan dezelfde leerstof, maar gedifferentieerd op tempo. Het eenvoudigst is om de groepen te clusteren rondom doelen van de domeinen meten en meetkunde.
Hieronder zie je enkele voorbeelden hoe je spel in of buiten de klas samen kunt doen, maar wel op eigen niveau.
Speel somtikkertje
Alle kinderen krijgen een kaartje met een som of een antwoord. Groep 3 krijgt bijvoorbeeld sommen tot 10. Groep 4 oefent de keersommen. Ben je afgetikt? Ga naar een afgesproken plek en zoek degene die bij je hoort (qua antwoord of som).
Speel het spel met de bal
De kinderen van groep 3 gooien de bal en tellen in sprongen van 2. Groep 4 oefent de tafel van 5.
Voer een rekenparcours uit
De ene groep werkt met getallen tot 100, de ander tot 20. Laat de buurgetallen opschrijven, teken het aantal (met stippen of sprongen) en spring naar de volgende getallen in de getallenrij.
Organisatie van het rekencircuit
Je kunt op verschillende manieren een rekencircuit organiseren zodat beide groepen spelenderwijs kunnen rekenen, maar er ook rust is tijdens de instructies. Of dat groep 3 ruimte krijgt voor rekenen via spel en/of beweging en groep 4 met het werkboek aan de slag gaat. Ik werk 3 opties uit.
Optie 1: allemaal spelenderwijs leren binnen het circuit
In onderstaand schema zie je dat de groep verdeeld is over vier groepjes: 2 groepjes met leerlingen uit groep 3 en 2 groepjes met leerlingen uit groep 4. Iedere ronde is er een groepje bij de leerkracht. Dit kan je op meerdere manieren inzetten:
Het geven van instructie over het lesdoel.
Het geven van verlengde of verdiepende instructie.
Voor het spelen van een spel rondom het lesdoel.
Het is natuurlijk altijd mogelijk om voor het rekencircuit al instructie te geven. De andere groep is dan aan het werk rondom automatiseren of aan de slag met de herhaling van de vorige dag.
Je ziet op de afbeelding ook een stukje van mijn bordwerk om het inzichtelijk te krijgen. Elke ronde schuift de gekleurde schijf een vakje op. De kinderen weten bij welke kleur ze horen en zien op deze manier wat ze moeten doen of waar ze moeten zijn.
Optie 2: de groep als een geheel
In deze optie heb ik de klassen als één geheel gelaten, maar ze doorlopen wel vier verschillende onderdelen. Bij ronde 1 en ronde 2 is er tijd voor instructie. De andere groep werkt dan aan een rustige, maar ook zelfstandige taak. Denk hier bijvoorbeeld aan de methodesoftware.
In ronde 3 is iedereen aan het werk met een werkblad, het werkboek, een rekenpuzzel of een rekentekening. Dit zorgt voor rust in de groep, zodat je ook nog tijd hebt om eventueel verlengde of verdiepende instructie aan één groepje leerlingen te geven. Bij het laatste onderdeel is iedereen spelenderwijs actief rondom het rekendoel. Voor groep 3 kan je in plaats van het werkboek of een werkblad ook gebruiken maken van de tips verderop in deze blog.
Optie 3:
Hier ben ik ervan uit gegaan dat groep 3 een grotere groep is dan groep 4. Vandaar dat groep 3 verdeeld is over twee groepen. Voor het rekencircuit krijgt groep 3 (werk)instructie en gaat groep 4 automatiseren. Tijdens de rondes rekencircuit van groep 3 krijgt groep 4 een normale rekenles.
Dit zijn een aantal opties die je uit kunt werken. Belangrijkste is dat je gaat proberen wat past. Wat past bij jou, bij de kinderen en bij de school. Je kunt ook variëren binnen de verschillende opties of je eigen optie bedenken!
Speltips voor tijdens een instructie
Hieronder staan nog enkele speltips die je binnen een combinatiegroep eenvoudig in kunt zetten zodat er rust blijft in de klas tijdens de instructiemomenten.
Stip-tot-stip
Doolhoven
Rekenpuzzels en breinkrakers (gratis download via de NVORWO)
Puzzelwerkboekje (eventueel van de methode)
Rekenkleurplaten
Piccolo
Mini Loco
Varia
Knijpkaarten: wat is het goede antwoord?
Domino en memory (eventueel zelfstandig laten uitvoeren)
Rekenhoek of themahoek (in de gang)
Smartgames
Puzzels
Blokkenbouwsels
IJslollystokjes en wasknijpers met getallen. Knijp de wasknijper op de goede plek van het stokje.
Om de doorgaande lijn van groep 2 naar groep 3 soepel te laten voorlopen heb ik een rekencircuit in mijn rekenlessen opgenomen. Het rekencircuit is eigenlijk in plaats gekomen van het speel-leer-werkmoment vanuit de groepen 1 en 2. Door het jaar heen komt er in de organisatie van mijn rekencircuit steeds meer verandering. In deze blog laat ik jullie zien hoe deze verandering er in mijn klas uitziet en hoe ik probeer te zorgen voor een goede doorstroming naar groep 4.
Periode 1: zomervakantie tot herfstvakantie
In deze periode leer ik vooral het werken in een circuit aan. Ik neem veel tijd om de organisatie goed neer te zetten. Zodat de wisselmomenten goed verlopen en de kinderen weten wat ik van ze verwacht op het gebied van samenwerken, werkhouding en stemgeluid. Tijdens het rekencircuit laat ik de kinderen voornamelijk rekenspellen spelen of werken met rekenmaterialen rondom een bepaald doel (denk maar aan de splitsbuis bij het leren splitsen). Zelf gebruik ik in deze periode geen werkboeken of werkbladen in het rekencircuit. Wel zo nu en dan een rekenkleurplaat, stip tot stip tekening, doolhof of laat ik de kinderen op een leeg A4-papier zelf rekentekeningen maken. Om het mezelf en de kinderen eenvoudiger te maken gebruik ik vaak materialen vanuit de kleuterklas. Materialen waar de kinderen al bekend mee zijn.
Als leerkracht neem ik in het begin van het schooljaar vaak de observerende rol aan. Ik kijk hoe de kinderen aan het werk zijn en waar mijn hulp nodig is. Ik bekijk of er nog aanpassingen nodig zijn en of ik afspraken aan moet scherpen. Ook kan ik vanuit deze rol observeren of de kinderen de rekenstof al beheersen. Hier gebruik ik het leerlingvolgsysteemvan het digikeuzebord voor. Het kan ook zijn dat ik met een groepje kinderen aan mijn instructietafel ga zitten om een spel te spelen rondom het rekendoel of dat ik een spel/software op de iPad uitleg.
Periode 2: Herfstvakantie tot kerstvakantie
In deze periode loopt het rekencircuit meestal goed. De kinderen snappen het ondersteunende bordwerk wat ik gebruik (zie mijn blog het rekencircuit) en ze weten aan welke regels en afspraken ze zich moeten houden. Ik kies er dan ook voor om in deze periode werkbladen toe te voegen. De kinderen moeten immers ook leren werken op papier. Waarom geen werkboeken? Niet alles wat in de werkboeken staat vind ik altijd even nuttig. Ik maak (of zoek) liever een werkblad passend bij het doel. In mijn blog over automatiserenbeschreef ik al wat voor werkbladen ik onder andere gebruik.
Spel krijgt nog steeds de meeste aandacht in het rekencircuit. Dit kan bij mij zijn of in tweetallen. Ik werk liever niet met viertallen omdat kinderen dan minder rekenbeurten krijgen. In tweetallen eis ik ook altijd dat de één het antwoord zegt en de ander het antwoord controleert. Voor spel kies ik vaak iets uit mijn eigen pakketten. Dit zijn over het algemeen bordspellen die de kinderen snel herkennen in werkwijze. De kinderen kunnen hier snel mee aan de slag aangezien alle benodigde materialen al in het rekenbakjezitten.
Periode 3: Kerstvakantie tot voorjaarsvakantie
Wanneer de kerstvakantie is geweest komt ook het eerste werkboekje op tafel, namelijk een werkboekje voor het automatiseren. Het automatiseerboekje kan onderdeel zijn van het rekencircuit. Zo laat ik de kinderen wel eens 5 minuten in het werkboekje werken en daarna nog even op de iPad. De iPad is eigenlijk vast onderdeel van het circuit. Hier werken ze met de methodesoftware, rekenapps of met de digitale stempels Kiene Cijfers. Zelf blijf ik actief controleren of de lesdoelen behaald worden tijdens het spel door mee te spelen, te observeren, vragen te stellen of controle opdrachten in te zetten. Extra instructie (verlengde of verdiepende instructie) geef ik op andere momenten op de dag, bijvoorbeeld wanneer de kinderen werken met een strippenkaart.
Periode 4: Voorjaarsvakantie tot meivakantie
Deze periode lijkt qua werkwijze voor de kinderen veel op periode 3. Het enige verschil is dat nu ook de werkboeken van de methode onderdeel kunnen zijn van het circuit. Op deze wijze oefenen ze vast met het werken in de werkboeken. Wel blijft spel nog een belangrijk element.
Mijn eigen rol verandert hier wel sterk. Ik ben zelf (bijna) standaard een onderdeel van het rekencircuit. De kinderen komen in groepjes bij mij langs en geef ik verlengde of verdiepende instructie. De groepen zijn gemixt in niveau. Zo kunnen de kinderen van elkaar leren en zelf differentieer ik waar nodig. De overige kinderen werken zelfstandig aan de opdrachten die zijn gegeven: werkboek, iPad of spel (binnen of buiten). Daarnaast blijf ik tijd reserveren voor extra rekentijd buiten de rekenles voor de kinderen die dit nodig hebben.
Periode 5: Meivakantie tot zomervakantie
Aan het begin van het jaar heb ik geprobeerd om de aansluiting van groep 2 naar groep 3 zo soepel mogelijk te krijgen, in deze periode is het van belang dat ik hetzelfde doe voor groep 3 naar groep 4. De rekenlessen worden in deze periode meer methodisch. Na de instructie werken de kinderen eerst allemaal tegelijkertijd in het werkboek. Na het werken in het werkboek gaan we over op een rekencircuit. Dit kan een circuit zijn van meerdere dagen. Er is ook vaak een onderdeel wat te maken heeft met automatiseren. In plaats van een rekencircuit sluiten we de rekenles ook wel klassikaal af met een rekenspel. Het liefst buiten natuurlijk!
Zo is er door het jaar heen een verschuiving gekomen in mijn aanpak. Van een rekencircuit met alleen maar spel (en eventueel reken-tekenpapier en software), naar een rekencircuit als afsluiting van het werken in het werkboek. Deze verandering gaat door het jaar heen heel geleidelijk.
Ik merk ook dat de kinderen aan het eind van groep 3 meer behoefte hebben aan rustig kunnen werken in het werkboekje. Waar ze eerst nog wel een werkblad kunnen maken als onderdeel van het circuit komt er op een gegeven moment een kentering. Ik merk dan dat ze behoefte hebben aan rust om te werken. Door het werkboek eerst te doen en vervolgens een rekencircuit of spel wordt er ook aan die behoefte voldaan. Tegelijkertijd sluit ik zo ook weer beter aan bij de werkwijze van groep 4.
Om tegemoet te komen aan de bewegingsdrang van deze leeftijdsgroep werk ik graag met een rekencircuit. We werken aan één onderdeel, even bewegen, wisselen en weer aan het werk. Er is afwisseling in het geheel.
Organisatievan een rekencircuit
In het begin van het jaar zijn de onderdelen in het rekencircuit kort en krachtig. Soms maar 10 minuten per keer. Juist dan zet ik in op een goede organisatie. Aan bod komen de verschillende afspraken die ik heb in de groep. Denk onder andere aan:
Samenwerking.
Zelfstandigheid.
Werkhouding.
Wat te doen als je klaar bent.
Betere concentratie, minder onrust
Sinds ik in circuitvorm werk, merk ik dat er minder onrust is in de groep. Sommige leerlingen zijn tijdens een normale les snel klaar met hun taak en moeten langere tijd werken aan een klaaropdracht. Mijn ervaring is dat er dan vaak onrust ontstaat, waardoor je als leerkracht niet in alle rust verlengde of extra instructie kunt geven.
Door het werken in een rekencircuit hoeven de leerlingen in principe nooit langer dan twintig minuten (eind groep 3) geconcentreerd aan een onderdeel te werken. Dit is goed te overzien.
Bordwerk
Het rekencircuit ondersteun ik op het bord. In Gynzy heb ik een les rekencircuit aangemaakt. Ik verdeel de leerlingen in groepen. Het ligt aan de grootte van de groep hoeveel onderdelen ik in zet. In een kleine groep zijn het er drie en in een grote groep zijn het er vier (of meer).
In de vakken links schrijf ik de namen. Zo weet ieder kind direct met welk onderdeel hij of zij moet starten. Als de tijd voorbij is, draai ik het rad en gaan de leerlingen naar het volgende onderdeel.
Bordwerk rekencircuit
Draaischijven voor het bordwerk
Wil je ook een draaischijf als afbeelding toevoegen op het bord (Gynzy, Prowise of ActivInspire)? Klik dan hier. Je krijgt dan onderstaande afbeeldingen in een Word-document om zelf toe te voegen en te gebruiken.
3 onderdelen
4 onderdelen
5 onderdelen
6 onderdelen
Circuit onderdelen
Voor het gemak werk ik altijd met een paar vaste onderdelen. Denk hierbij aan de iPad en aan een onderdeel bij mij aan de instructietafel voor verdieping of extra instructie.
De overige onderdelen van het circuit verschillen. In het begin van groep 3 zijn het over het algemeen spellen die ze zelfstandig kunnen spelen. Deze spellen introduceer ik klassikaal of ze zijn al een keer aan bod gekomen in een kleine groep bij mij aan tafel. Twee keer in de week heb ik een hulpoma en die speelt ook vaak rekenspellen, die ik later weer inzet.
Rekenspellen
Inmiddels heb ik een grote collectie spellen verzameld. Het voordeel van het niet werken uit werkboeken, is dat ik van het geld wat ik bespaar spellen koop. Elk jaar groeit hierdoor mijn rekenmateriaal! Spellen die ik vaak gebruik komen o.a. van:
Rekenspellen van SLO Het voordeel van deze site is dat je de spellen gratis tot je beschikking hebt. Uitprinten, lamineren en klaar. Deze rekenspellen zijn uitgegeven als drempelspellen bij Wizzspel.
Werkbladen en werkboeken
Later in het jaar volgen er werkbladen. Dit doe ik pas na de herfstvakantie. Ik kies voor werkbladen die de leerlingen zelfstandig kunnen maken en die vooral goed passen bij het lesdoel. Werkbladen haal ik overal en nergens vandaan of ontwikkel ik zelf.
Werken in werkboeken
Vanaf de meivakantie komen de werkboeken op tafel. De werkboeken worden dan onderdeel van het rekencircuit. Ik kijk goed welke onderdelen belangrijk zijn. Vaak komt het voor dat er meerdere doelen door elkaar heen lopen of dat de leerstof net niet passend is bij het doel. Hier maak ik dus keuzes in. Ik geef aan in welke volgorde de leerlingen het werk moeten maken. Bijvoorbeeld: eerst som 3, dan som 4 en tot slot som 1. Het belangrijkste onderdeel eerst, vanwege de korte tijd die beschikbaar is.
Differentiatie
Ik denk altijd goed na over de indeling van de groepjes. Zo heb ik altijd een groepje leerlingen die wat meer aan kunnen. Zij krijgen bij mij aan tafel de uitdaging die ze nodig hebben. De intensieve- en basisgroep verdeel ik vaak over de andere twee groepen. Zo kunnen we van elkaar leren!
