Selecteer een pagina
Rijke leeromgeving: boeken

Rijke leeromgeving: boeken

De afgelopen tijd heb ik me verdiept in een rijke leeromgeving. Maar wat is dat nu eigenlijk? Welke materialen passen daarbij? En wat is mijn rol als leerkracht? In deze serie rondom de rijke leeromgeving start ik met rekenen met (prenten)boeken.

Prentenboeken

In veel prentenboeken zijn rekenhaakjes te herkennen. Dit zijn problemen of conflicten in het verhaal waarin wiskundige begrippen terugkomen. Denk aan tellen, maar ook aan vormen, omvang, verhoudingen en hoeveelheden. Deze rekentaal kan je terug laten komen tijdens het interactief voorlezen van het boek. Er zijn prentenboeken waarin alleen de illustraties al genoeg zijn om rekengesprekken op gang te krijgen. De kracht zit hem echter vooral in het samen beleven en uitdiepen van het verhaal en niet in het ‘tellen om het tellen’ (Anderson, et al, 2005). Hoe kan je dan het beste een prentenboek inzetten?

Interactief voorlezen

Het start met het voorlezen. Dit kan in eerste instantie gewoon voorlezen zijn en een tweede ronde meer interactief. Waarbij er regelmatig vragen gesteld worden over het verhaal. Volgens Damhuis (2008) is de rijkste bron voor het leren van rekentaal een actieve deelname aan rekengesprekken. Stel als leerkracht veel vragen en laat de leerlingen veel denken en redeneren over de mogelijke oplossingen. Laat ook wanneer het mogelijk is experimenteren of de gedachtegang klopt.

Van voorlezen naar de rekenhoek

Zelf leg ik boeken met een rekenhaakje graag in een rekenhoek na het voorlezen. Op deze manier kunnen de leerlingen nog een keer het boek van dichtbij bekijken en het boek verder verkennen. Het boek zelf kan ook ter inspiratie dienen om aan de slag te gaan met de materialen die in de hoek liggen.

Wanneer de kinderen in de hoek spelen kan je de 3V’s inzetten: verkennen, verbinden en verrijken (De Haan, 2012). Verken wat de kinderen met het boek doen en de bijbehorende materialen doet. Verbind je zelf door aan te sluiten en het gedrag te spiegelen. Ten slotte verrijk je het spel door materiaal of een probleem in te brengen of door te gaan op een probleem dat kinderen zelf inbrengen.

Hieronder beschrijf ik een aantal boeken en de mogelijkheden voor in een hoek.

Tangramkat

Het mooi voorbeeld van een rekenprentenboek is de Tangramkat (Rinck & van der Linden, 2016). Dit boek lees ik altijd voor wanneer in de klas de tangrampuzzel wordt aangeboden. Zet het boek vervolgens in de rekenhoek neer met allerlei tangram puzzels. Ter verrijking is het ook leuk om meerdere soorten tangrampuzzels aan te bieden, bijvoorbeeld in de vorm van een hart of ei.

Spiegelridders

Spiegelridders (Werker & van Look, 2021) is één van de drie Semsom boeken voor groep 1 en 2, maar ook heel goed toepasbaar is in groep 3. Bij het boek zit een spiegel zodat de kinderen het spiegelen kunnen toepassen. Tijdens het lezen van het verhaal moeten de kinderen de rekenvragen in het boek oplossen met een spiegel. Het boek leent zich goed om voor te lezen in een kleine kring en om daarna in een rekenhoek rondom het doel spiegelen neer te zetten. Het voordeel van de Semsom boeken is dat er voorin het boek vragen en suggesties staan om thuis of op school te gebruiken. Meer doen met spiegelen? Lees mijn blog.

1 + 1 = 3

Bij dit boek is voor een interactief gesprek niet geschikt aangezien het voornamelijk een telboek is. Wel heeft dit boek veel mogelijkheden voor in een rekenhoek of tijdens een rekenles. In het boek is er altijd één afbeelding die niet kloppend is bij het getal, de indringer. Komen de kinderen erachter waar de indringer is? Het leuke aan dit boek is dat het niet stopt bij tellen tot 10, maar doorgaat tot 100 met verschillende tientallen en ook sommen laat zien.

Laat de kinderen in een rekenhoek zelf een telposter maken met loose parts waarbij één afbeelding niet kloppend is. Komen de kinderen erachter waar de fout zit? Zelf heb ik dit gedaan bij thema ridders en kastelen. Op een schild of op een kroon maakte de kinderen een eigen telposter met een fout. Bij het natellen is het handig om een goede telstrategie te hebben. Praat met de kinderen over het eenvoudig tellen van de materialen. In welke groepsgrootte is het tellen handig? Zie de afbeelding hieronder:

Ander soort boeken

Naast prentenboeken zijn er natuurlijk nog andere boeken die je kunt gebruiken tijdens de rekenles of in een rekenhoek. Hieronder een aantal voorbeelden.

Doolhoven

Gebruik ook eens boeken met doolhoven in de rekenhoek. Kopieer bladen uit het boek of leg transparante wisbordjes (A3-formaat) bij het boek. Leg daarbij een grote legoplaat, blokjes en knikkers. Wie weet gaan de kinderen zelf een doolhof maken. Het neerzetten van een bee-bot (blue-bot) in een hoek is ook altijd een goed idee. Laat de leerlingen (op de mat) een doolhof maken van blokken. Laat de robot erdoor heen navigeren. Stimuleer de kinderen het gebruik van begrippen als links en rechts. 

Vouwboeken

Ook zeer geschikt om meetkunde mee te stimuleren is vouwen. Leg vouwboeken in de hoek neer en laat de leerlingen zelf een vouwwerk uitkiezen en navouwen. Je kunt natuurlijk ook een vouwreeks ophangen of een vouwwerk wat al af is. Hoe is die gemaakt? Probeer dat te achterhalen. Ik gebruik zelf graag de vouwboeken van Janet de Vink.

Informatieboeken

Leg eens in de bouwhoek boeken neer over bouwen en architectuur. De kinderen kunnen de boeken bekijken en gebouwen nabouwen. Zelf gebruik ik graag de serie van Willewete.

Al met al zijn er veel mogelijkheden om een rijke rekenleeromgeving te creëren met boeken. Ook wanneer je een beperkte ruimte tot je beschikking hebt. Een boek met bijpassende materialen in een bak of op een kast past altijd.

Meer lezen?

Lees mijn review over het boek Met rekenogen bekeken van Rob van Bree en Hanneke van Bree.

In het artikel uit het tijdschrift HJK Rekenen met prentenboeken van Rob van Bree en Hanneke van Bree wordt duidelijk omschreven waarom prentenboeken in de rekenles voordelen hebben. 

Review: Met rekenogen bekeken

Review: Met rekenogen bekeken

In 2020 is het boek ´Met rekenogen bekeken. Rekenactiviteiten voor jonge kinderen bij 45 prentenboeken´ van Rob van Bree en Hanneke van Bree uitgekomen (uitgeverij Acco). Dit is een vervolg op ‘Met rekenogen gelezen’.  Waar de eerste variant meer gericht is op groep 1 en 2. Is dit boek ook voor groep 3 en 4. In deze blog beschrijf ik mijn indruk van het boek en of ik het boek ga gebruiken in mijn rekenonderwijs.

Inhoud van het boek

In het boek worden 45 prentenboeken besproken. De prentenboeken zijn onderverdeeld in diverse domeinen: tellen en getalbegrip, meten en meetkunde. Dit maakt het eenvoudig om naar een prentenboek te zoeken wat aansluit bij je lesdoel.

Elk prentenboek wordt besproken volgens een vaste duidelijke opbouw. Het begint met de titel en een afbeelding van het boek. Naast de cover van het prentenboek staat een kader. In dat kader staat een korte samenvatting beschreven van het boek en de rekeninhoud.

Daarna worden de volgende onderdelen besproken:

  • Een kijkje in het boek: de omschrijving van het boek.
  • Met rekenogen bekeken: veel rekenvragen, rekenstrategieën en handvatten voor een rekengesprek rondom het prentenboek.
  • Rekenvervolg: opdrachten die de kinderen als vervolgopdracht kunnen maken.
  • Rekentaal: bij elk boek staan rekenwoorden omschreven die je expliciet kunt aanbieden.

Prentenboeken

Het leuke van het boek Met rekenogen bekeken is dat je in aanraking komt met andere prentenboeken. Met name het hoofdstukje een kijkje in het boek helpt daarbij.

In deze editie kan je o.a. rekenen met: De Gruffalo, De wereld van de Gorgels, Mag ik meedoen?, De tangramkat en Een gat in mijn emmer. Handig, want die boeken heb ik in mijn eigen boekenkast of inmiddels in die van mijn jongens. Zo kan ik direct opdrachten uit het boek uitproberen. Aangezien de auteurs benadrukken dat de boeken, op het moment van schrijven, eenvoudig te verkrijgen zijn heb ik de proef op de som genomen met twee boeken die mij aanspraken. Bij de bibliotheek heb ik gekeken of ik de desbetreffende boeken kon lenen. Dit ging eenvoudig en vlot door middel van een reservering. En anders heb ik nog het geluk met een fantastische bibliotheek op school.

Voorbeeld bij het prentenboek 1 + 1 = 3

Aangezien je in groep 3 veel aan het tellen bent (tot 100) was ik nieuwsgierig naar dit boek, de bijbehorende rekenvragen en opdrachten. In het boek gaan de kinderen op zoek naar een indringer. Dat is de afbeelding waar één te veel is. Het boek nodigt uit tot tellen. Geschikt voor groep 1 en 2 (tot 20), maar voor groep 3 en 4 is er de mogelijkheid om tot 100 te tellen. Het verkort en handig tellen wordt besproken in het boek bij het hoofdstukje met rekenogen bekeken.

De opdracht die wordt besproken bij het rekenvervolg is leuk! De kinderen maken zelf een telposter met indringers (of weglopers). Maak hier foto’s van en je hebt je eigen 1 + 1 = 3 prentenboek van de klas. Deze opdracht ga ik zeker uitproberen in de klas.

In het prentenboek worden ook plussommen besproken met hoeveelheden. Met de opdracht: welke afbeelding hoort er niet bij (deze opdracht komt uit het prentenboek zelf). De tekeningen zijn naar mijns inziens te onduidelijk en hierdoor ontstaat verwarring. Prettig vond ik om te lezen dat de auteurs er net zo over denken. Sterk is dat ze met een vervangende opdracht komen die wél uitvoerbaar is.

Wil je meer spelideeën over getalbegrip tot 100? Lees mijn blog.

Conclusie

Het boek ‘Met rekenogen bekeken’ is een meerwaarde voor elke school. Aangezien het een boek is voor groep 1 t/m 4 kan je er samen mee aan de slag. Het is niet een boek om in één keer uit te lezen, maar om te pakken wanneer je aan de slag wilt met een bepaald domein, rekendoel, thema of prentenboek. Het boek helpt je om op een laagdrempelige manier prentenboeken in te zetten in de rekenles.

Het fijne is dat er aanknopingspunten zijn om een goed rekengesprek te voeren met rijke rekentaal. Het zijn geen kant-en-klare lessen. Dit werkt voor mij persoonlijk goed, aangezien ik het liefst mijn eigen draai aan al mijn rekenlessen geef. De vervolgopdrachten passen goed bij de inhoud van het prentenboek, maar ook bij de rekendomeinen. De opdrachten zijn divers en met regelmaat staan er ook diverse varianten beschreven.

Beveel ik het aan?

Het boek Met rekenogen bekeken heeft mij enthousiast gemaakt over het rekenen met prentenboeken. Ook zonder het prentenboek erbij te hebben valt er veel uit het boek te halen. Kortom: zeker het aanschaffen waard wanneer je spelenderwijs aan de slag wilt met prentenboeken en rekendoelen. Ik ga ermee aan de slag!

Bedankt Uitgeverij Acco voor het sturen van een recensie-exemplaar!

Op Instagram deel ik zo nu en dan mijn rekenbelevenissen met prentenboeken. Volg me!