Selecteer een pagina
Van herfst tot kerst

Van herfst tot kerst

door | nov 11, 2021 | Organisatie

De eerste periode in groep 3 is nu voorbij. Tijd om de vervolgstappen te zetten. Waarbij ik de eerste periode niet tot nauwelijks gebruik maak van werkboeken of werkbladen komt daar in periode 2 verandering in. In deze periode leren de kinderen steeds meer op papier te werken. Dit kunnen werkbladen zijn, onderdelen van een werkboek, wisbordjes of leeg vel (reken)papier. 

Getalbegrip

In periode 1 is er veel aandacht geweest voor getalbegrip tot 20. Vanaf deze periode ligt het accent veel meer op getalbegrip tot 30 (en soms ook al tot 50). Bij getalbegrip staat vooral de volgorde van de telrij centraal, maar ook de buurgetallen, de plek op de getallenlijn en het maken van sprongen. Bij het maken van sprongen gaat het om het handig tellen van sprongen in 2 en 5. Dit komt auditief terug, maar ook op een werkblad. Denk maar aan een werkblad met herfstbladeren, pepernoten of kerstballen. De kinderen maken groepjes van 2 of 5 en tellen in sprongen hoeveel er liggen.

We maken nog steeds veel gebruik van de getalkaartjes. De getalkaartjes 21 tot 30 zijn in het rekenbakje erbij gekomen. Met deze getalkaartjes doen we veel spelletjes. In de blog 10x spel met getalkaartjes kan je hier meer over lezen. Pas het getalgebied zo nodig aan.

Bij mij in de klas is momenteel het volgende spelletje populair: leg de getalkaartjes die je krijgt zo snel mogelijk van klein naar groot (in tweetallen). Wanneer je klaar bent steek je je vinger op. Je krijgt na controle een stapel nieuwe kaarten. Het is een sport geworden om dit zo snel mogelijk voor elkaar te krijgen en de juf lekker te laten bewegen. Ik start meestal met 5 kaarten. Gaat het goed dan krijgen de tweetallen steeds meer kaarten zodat ze iets langer bezig zijn.

Splitsen

Nu de kinderen weten wat splitsen is gaat het splitsen steeds meer over op formeel niveau. Waarbij materialen nog steeds zijn toegestaan. De kinderen leren splitspalen in te vullen, maar ook dat je splitsingen op diverse manieren kunt weergeven. Daarnaast maak ik veelvuldig gebruik van mijn splitspakketten. Elke week heb ik een extra rekencircuit waarin het splitsen altijd een plek heeft. Vaak staat er elke week één splitsing centraal.

Gratis downloads passend bij deze periode:

Bewerkingen

De begrippen erbij/plus en eraf/min zijn nu bekend. Van het daadwerkelijk uitspelen met de bus stappen we over op het uitwerken met klein materialen (indien nodig) en het noteren van de sommen. Voor de kinderen die de overstap van uitspelen naar klein materialen moeilijk vinden heb ik een minibus met poppetjes in de klas. Deze gebruik ik dan als tussenstap. Belangrijk blijft het controleren of de kinderen snappen wat ze doen. Vragen stellen is hierbij essentieel, denk aan: hoe zie je dat er iets af gaat? Hoe weet ik wat ik moet doen? Wat betekent het = teken?

Wat ik belangrijk vind is dat de kinderen leren dat optellen, aftrekken en splitsen samenhang heeft. Dat je door het beheersen van een splitsing ook sommen op kunt lossen. 10 kan je splitsen in 7 en 3. Dan weet je ook het antwoord op 3 + 7  of 10 – 3. Deze samenhang benoem ik steeds vaker en laat ik ook zien. Vlak voor de kerstvakantie leer ik de kinderen aan dat je met de verliefde harten eenvoudig sommen kunt uitrekenen als: 6 + 7 + 4. Het komt voor dat periode 2 niet zoveel lesweken heeft, dan schuif ik deze sommen door naar periode 3.

Software

Via de software van Ambrasoft rekenen (Mijn Klas) oefenen de kinderen verder met het splitsen en de bewerkingen. Daarnaast gebruiken we de software van Garfield’s Count me In. Deze is gebaseerd op het rekenmuurtje. De kinderen oefenen met getalbegrip, bewerkingen en splitsen.

Meten en meetkunde

De hele en halve uren komen deze periode weer terug. Daarnaast leer ik de digitale tijden van de hele uren tot 12:00 uur aan. De digitale tijden zijn toch de tijden die de kinderen steeds vaker tegenkomen. En mocht iemand eraan toe zijn dan mag die gerust alle digitale tijden leren.

Meestal zet ik het klokkijken tijdens de Sinterklaastijd centraal. Hiervoor heb ik een leuke gratis download beschikbaar. Ga snel naar mijn blog Sinterklaas en rekenen.

Blokkenbouwsels

We starten ook met de blokkenbouwsels. De kinderen leren vanaf een plattegrond blokkenbouwsels te maken, maar ook een plattegrond te koppelen aan een bouwsel.

Vouwen

Elke periode vouwen de kinderen iets n.a.v. een vouwreeks. Dit pas ik altijd aan het thema waarin we werken. Zo maken de kinderen bijvoorbeeld een vouwwerk van Sinterklaas of iets van Kerst.

Gewicht

Wanneer het allemaal lukt dan bied ik ook nog het wegen met de (balans)weegschaal aan. Dit probeer ik altijd zo concreet mogelijk te maken, passend bij het thema. Denk aan:

  • Thema Sinterklaas: hoeveel pepernoten zijn even zwaar als een chocoladeletter
  • Thema herfst: wat weegt meer dan 5 kastanjes? Wat minder?
  • Thema Kerst: leg verschillende formaten kerstballen neer. Leg neer van licht naar zwaar.

Een leuke smartgame om te gebruiken zie je op onderstaande foto. 

Rekenloopspel Kerst

De periode sluit ik af met het rekenloopspel van de Kerst. Wanneer je het rekenloopspel aanschaft krijg je twee varianten: zonder kerstman en met kerstman. Het rekenloopspel van de Kerst is beschikbaar voor groep 3 en 4.

Rekenloopspel kerst
Rekenloopspel kerst
Spellenpakket Kerst
Spellenpakket Kerst
Van zomer tot herfst

Van zomer tot herfst

door | okt 2, 2021 | Rekenen

Van de zomer tot de herfst

De eerste periode in groep 3 is wat mij betreft de allerleukste periode. Door veel rekendoelen spelenderwijs aan te leren in beweging of in spelvorm zie je dat de overgang van groep 2 naar groep 3 al soepeler verloopt. In deze blog beschrijf ik welke doelen ik tot de herfst globaal hanteer en hoe ik dit in de lessen toepas. 

Getalbegrip

Het schooljaar start ik altijd met een les rondom getalbegrip tot minimaal 20. We tellen, maken sprongen, bepalen de buurgetallen, bedenken waar de getallen op de getallenlijn horen en weten welk getal groter is en welke kleiner. Wanneer je Buurman & Buurman gebruikt als boegbeeld van de kleine Buur (kleine buurgetal) en grote Buur (grote buurgetal) begint het helemaal te leven. Aangezien dit ook doelen van groep 2 zijn (in ieder geval bij ons in groep 2) probeer ik al snel de overstap te maken naar getalbegrip tot 30. 

Spelletjes rondom getalbegrip spelen we met de kaartjes uit het rekenbakje. In de blog 10x spel met getalkaartjes staan allerlei ideeën. Aan het begin van het jaar zitten er alleen kaartjes tot 20 in. Wanneer de klas er klaar voor is vullen we dit aan tot 30. Je kunt ervoor kiezen om direct al de getalkaartjes tot 30 in het rekenbakje te stoppen. Het kan handig zijn om in eerste instantie de kaartjes 21 tot 30 in een andere kleur uit te delen. Later kunnen de kinderen kaartjes wisselen zodat alles weer in één kleur is. 

 

Splitsen

Naast getalbegrip is er in periode 1 ook veel aandacht voor het splitsen. Mijn manier van de splitsingen aanbieden komt overeen met het aanbieden van de tafels. Elke splitsing krijgt een eigen week waarin deze centraal staat. De splitsing bied ik stap voor stap aan: uitspelen met de leerlingen, uitspelen met telmaterialen en fiches. Daarnaast maken de leerlingen zelf rekentekeningen rondom de splitsingen. Waarbij de één nog echt tekeningen maakt, schrijft de ander de splitsingen zo uit. Meer weten? Lees We gaan splitsen!

Tot de herfstvakantie ligt voornamelijk de nadruk op het handelend splitsen. Leerlingen die al meer kunnen mogen natuurlijk ook op formeel niveau oefenen. Voor het formele niveau gebruik ik spellen uit mijn splitspakketten. Elke splitsing van 5 tot en met 10 heeft zijn eigen pakket. 

Bewerkingen

Tijdens het aanleren van de splitsingen benoem ik altijd de relatie met optellen en aftrekken.  Daarnaast introduceer ik het plus- en minteken nog een keer apart. Dit doe ik meestal met bussommen. Het blijft toch leuk om met een bus door de klas te gaan. Vervolgens spelen we het na met de telmaterialen uit het rekenbakje en leren we sommen maken. Het rekenbakje wordt dan aangevuld met de rekensymbolen: +, – en =. 

Meten en meetkunde

Per periode werk ik aan een aantal doelen rondom meten en meetkunde. Vaak start ik met het maken van patronen (meetkunde) en het klokkijken van de hele en halve uren (meten). Tijdens het verloop van een schooldag oefenen we het klokkijken al regelmatig. We beginnen om 9 uur. Dan staat de grote wijzer bij de 12 en de kleine bij de 9. Om half 2 mag je spelen. Dan staat de grote wijzer bij de 6 en de kleine wijzer tussen de één en de twee. Wanneer we dan in de 4e of de 5e week de les met klokkijken staat gaan we vlot van de hele uren (analoog en digitaal tot 12:00 uur) naar de halve uren (analoog).  

Al deze domeinen (en dus lesdoelen) heb ik verdeeld over het aantal weken die er beschikbaar zijn. Hoe je dit kunt doen lees je hier: werken zonder rekenmethode – doelen. 

7 tips met fiches

7 tips met fiches

door | aug 18, 2021 | Organisatie

In het rekenbakje zitten fiches. In deze blog lees je 7 tips wat je met de fiches kunt doen. Zelf heb ik 10 fiches in elk rekenbakje zitten. Ieder kind heeft fiches in één kleur. 

Tip 1:

Gebruik de telfiguren voor het introduceren of aanleren van het principe van splitsen en het maken van plus- en minsommen. Ga van de telfiguren naar de fiches. Zo komt het leren splitsen van concreet naar abstract, richting het formele rekenniveau.

Start het aanleren van splitsen en het maken van sommen met het zelf uitspelen. Denk maar aan de bussommen of het spelen van verstoppertje.

Tip 2:

Oefen splitsingen met de fiches. Bespreek van tevoren met hoeveel fiches er gesplitst gaat worden. Verdeel de fiches, ongezien, over de twee handen. Doe één hand open. De ander mag raden hoeveel fiches er in de gesloten hand zitten. Schrijf vervolgens de splitsing op het wisbordje.

Tip 3:

Gebruik fiches om de stand bij te houden bij een spel. Leuk in combinatie met de materialen uit het rekenbakje.

Je wint een fiche wanneer:

  • Je het grootste getalkaartje pakt.
  • Het minst hebt gegooid met twee dobbelstenen.
Tip 4:

Speel het spel ‘beet!’

Leg beide 10 fiches op de tafel. Spreek van tevoren af welk getal je gaat splitsen. Gooi met één dobbelsteen. Vul dat getal aan tot het afgesproken getal. Zoveel fiches heb je beet en mag je van de ander wegpakken. Ga net zolang door totdat iemand geen fiches meer over heeft. Degene met alle fiches heeft gewonnen.

Tip 5:

Gebruik de fiches bij spellen als bingo voor twee of een dobbelspel. Iedere leerling gebruikt zijn eigen kleur fiches om eenvoudig te zien wie de meeste vakjes heeft veroverd. Gebruik de telfiguren als pion om over het spelbord te gaan.

Tip 6:

Gebruik de fiches bij het tellen.

  • Zeg een getal tot 20. Leg (samen) net zoveel fiches neer.
  • Zeg een getal tot 20. Leg (samen) net zoveel fiches neer in groepjes van 2. Tel daarna samen hardop de groepjes van 2. Dit kan ook in groepjes van 5.
Tip 7:

Speel het spel ‘Leg er een fiche op!’

De leerlingen pakken minimaal 6 willekeurige getalkaartjes uit het rekenbakje. Geef een rekenopdracht. Hebben de leerlingen het getalkaartje met het goede antwoord? Leg er een fiche op! Zijn er te weinig fiches gebruik dan de telfiguren. Wie heeft als eerste alle getalkaartjes bedekt met een fiche?

Denk aan de volgende rekenopdrachten:

  • Grote buurgetal van 12.
  • Dit getal heeft deze buurgetallen: 15 en 17.
  • Kleine buurgetal van 20.
  • Tel verder met een sprong van 2: 8 – 10 – …
  • Het is het antwoord op de som: 6 + 3
  • 10 kan je splitsen in 5 en …?

Meer lezen over tips rondom de materialen in het rekenbakje? Lees de blog 10x spel met de getalkaarten.

Automatiseren en memoriseren

Automatiseren en memoriseren

door | mei 28, 2021 | Automatiseren

 Automatiseren is in groep 3 al een belangrijk aandachtspunt. Hiervoor zijn er verschillende drempels te nemen. In deze blog beschrijf ik het verschil tussen automatiseren en memoriseren, hoe je dit inzichtelijk kunt krijgen en lees je welke sommen geautomatiseerd moeten zijn.

Verschil automatiseren en memoriseren

Er is een verschil tussen automatiseren en memoriseren. Bij automatiseren is het toegestaan om een som met 1 tussenstap uit te rekenen of om gebruik te maken van een strategie of somtype. Denk hierbij aan verwisselsom, bijna-verdwijnsom of juist het aanvullen tot 10. Wel binnen een bepaalde tijd (max. 5 seconden).

Bij memoriseren is die stap niet meer toegestaan. De kinderen moeten direct in staat zijn om het goede antwoord te benoemen (max. 2 seconden).

Het rekenmuurtje van Bareka

Rekenen is een stapel vak. Je bouwt het rekenen steen voor steen op. Mist er een steen in het fundament door onvoldoende (vlotte) beheersing, dan mist er een goede rekenbasis. Dit komt meestal in de midden- en bovenbouw tot uiting bij complexere sommen.

Dat rekenen stapelbaar is, is inzichtelijk gemaakt met het rekenmuurtje van Bareka. Het rekenmuurtje is opgebouwd uit fases en drempels. Iedere laag (fase) bestaat uit allerlei bakstenen. Elke baksteen staat voor een som type of getalbegrip. Een aantal stenen zijn heel belangrijk. Dit zijn de drempels die genomen moeten worden. In groep 3 is drempel 1 een belangrijke. Dit zijn de plus-, min- en splitssommen tot 10. In groep 4 komen daar drempel 2 (getalbegrip tot 100) en 3 (bewerkingen over het eerste tiental) bij.

Het is van belang dat eerst drempel 1 is geautomatiseerd. Wanneer je de toetsen van Bareka gebruikt zie je dat aan een donkergroene steen in het muurtje. Wanneer dit het geval is kan het kind verder met de volgende drempel of een nieuwe fase. Op deze manier zorg je ervoor dat er geen hiaten ontstaan. 

Fase 1a staat voor groep 3 en fase 1b komt daarbij voor groep 4. Wanneer je goed kijkt in onderstaande afbeelding van het rekenmuurtje zie je dat er in deze fases al een aantal drempels te nemen zijn.

 Het rekenmuurtje geeft inzicht in de kennis van de leerlingen op power (beheersen ze het – tempo niet belangrijk) en speed (lukt het ook snel en is het geautomatiseerd). De meeste nieuwe rekenmethoden hebben het rekenmuurtje verwerkt in de aanpak rondom automatiseren.

Wij werken nu al een aantal jaar met het rekenmuurtje. Het geeft ons veel houvast en inzicht hoe het automatiseren ervoor staat. Daarnaast zijn er veel mogelijkheden qua toetsing. Kijk vooral eens op de site van het rekenmuurtje om er meer over te weten te komen. 

 Wanneer welke drempel?

Aan het eind van groep 3 moeten de drempels 1a, 1b en 1c geautomatiseerd zijn. Dit zijn dus alle plus- en minsommen tot 10 en de splitsingen tot 10. Begin groep 4 moet dit gememoriseerd zijn. Zelf oefen ik de splitsingen van 10 heel veel aan het begin van groep 3. Het is een mooi streven om de splitssommen al in het midden van groep 3 geautomatiseerd te hebben. Dit scheelt weer tijd aan het einde van groep 3.

In groep 4 moet volgens het rekenmuurtje drempel 1, 2 en 3 in het midden van groep 4 geautomatiseerd zijn. Bij drempel 3 zijn dat de sommen die over het eerste tiental gaan (14 – 7 en 8 + 6). Dit is echt een pittige drempel om te nemen! Het is van belang dat deze drempel eind groep 4 geautomatiseerd is. Begin groep 5 moeten deze sommen gememoriseerd zijn.

 Oefenen en tijd inruimen voor het automatiseren is dus ontzettend belangrijk. Ik schreef al een blog over de manieren waarop je kunt automatiseren. Deze kan je hier vinden.

Automatiseren en memoriseren

Manieren van automatiseren

door | mei 13, 2021 | Automatiseren, Bewerkingen

Bij het lezen is er over het algemeen dagelijks tijd en ruimte voor het herhalen van de letters en de woorden. Bij het rekenen is het automatiseren net zo belangrijk. Het automatiseren is belangrijk om eventuele rekenproblemen in de bovenbouw te voorkomen. In deze blog laat ik een aantal manieren zien hoe ik het automatiseren van de rekenleerstof in groep 3 aanpak.

Lees hier meer over automatiseren en memoriseren. 

Werkboek of werkbladen

Wanneer je me wat langer volgt weet je dat ik liever niet met werkboeken werk. Echter voor het automatiseren maak ik een uitzondering. Na de herfstvakantie introduceer ik een (automatiseer)werkboekje waarin de kinderen kennis maken met het op papier werken.

Het ideale werkboekje heb ik nog niet gevonden. Vaak maak ik aan het begin van het jaar zelf werkboekjes waarin de leerstof van een voorgaande periode terugkomt. Hiervoor maak ik gebruik van diverse websites waarin je kant-en-klare werkbladen kunt uitprinten, ik maak gebruik van kopieermappen (Met Sprongen Vooruit, Maatwerk of werkbladen die bij een rekenmethode horen) of ik maak de werkbladen zelf.

Vanaf januari krijgen de kinderen een echt werkboek met sommen. Hier werken ze regelmatig 10 minuten achter elkaar in. De kinderen die nog niet zo ver zijn krijgen op dat moment extra instructie om de rekenleerstof onder begeleiding te oefenen. We racen ook wel eens door de sommen: even 2 minuten op je allersnelst sommen maken.  

Spelenderwijs automatiseren

Er zijn verschillende manieren om spelenderwijs te automatiseren. Natuurlijk denk ik hierbij aan diverse (bord)spellen die op de markt zijn. Ik maak zelf veel gebruik van mijn eigen spellenpakketten. Zo zet ik mijn spelborden in om de sommen te oefenen, maar maak ik ook veel gebruik van de flitskaartjes van de splitsingen en de sommen. Deze kan ik bij veel spellen inzetten, zo zijn de kinderen doelgericht bezig.

Bij het automatiseren wil je natuurlijk dat de kinderen veel sommen in korte tijd weten te beantwoorden. Om de tijdsdruk op te voeren kan je zandlopers of timers inzetten. Wanneer kinderen bij een (bord)spel een som of splitsing moeten oplossen kan je de regel toevoegen: los zoveel mogelijk sommen binnen de tijd van de zandloper op. Die somkaartjes mag je houden of zoveel punten heb je verdiend. Een kleine wijziging aan het spel, maar zo voeg je eenvoudig het element tijd toe in het rekenspel. 

Spellen

Er zijn ook heel veel spellen op de markt die goed in te zetten zijn in de rekenles en thuis. Denk maar aan Regenwormen, Yahtzee en Qwixx. Spellen waarbij veel uitgerekend mag worden. Daarnaast werken de Drempelspellen en de spellen van MSV ook goed om het automatiseren op gang te helpen. Waarbij deze het voordeel hebben dat ze ook per drempel in te zetten zijn, zodat ze ondersteunend kunnen werken bij het rekenmuurtje van Bareka.

Race je blad vol
Coöperatieve werkvormen

Naast bordspellen kan je ook spelenderwijs automatiseren door gebruik te maken van coöperatieve werkvormen. Er zijn diverse in te zetten: denk maar aan mix en ruil, binnen- en buitenkring of de rotonde. Allemaal werkvormen die ook voor het automatiseren nuttig zijn. Zelf gebruik ik hier vaak de splits- of somkaartjes voor. Iedereen krijgt een kaart en zoekt zoveel mogelijk klasgenoten op om de sommen op de kaartjes te oefenen.

Maar ook met de vingers kan er veel geoefend worden, bijvoorbeeld in de binnen- en buitenkring. De binnenkring flitst een getal op de vingers, de buitenkring moet dit aanvullen tot een van tevoren afgesproken getal tot 10. Of de binnen- en buitenkring flitst tegelijkertijd een vingerbeeld en je krijgt een punt wanneer het samen 10 is. De rotonde is weer leuk om met een groepje zoveel om de beurt mogelijk sommen te benoemen die samen 1 zijn of samen 10. Of om alle splitsingen op te noemen van 7.

Foto 1: bewegend automatiseren. De één zegt een som en de ander springt op het goede antwoord. Foto 2: coöperatieve werkvorm mix en ruil met de splitsingen. Foto 3: met dobbelstenen kan je ook automatiseren. Gooi 2 dobbelstenen en zeg zo snel mogelijk hoeveel het samen is. 

Bewegend automatiseren

Een aantal coöperatieve werkvormen vallen ook onder bewegend automatiseren. Lopen door de klas en in beweging zijn door sommen op te lossen. Bij het bewegend automatiseren is er echter nog veel meer mogelijk. Denk maar aan al die jog- en beweegfilmpjes die er online zijn. Heb je die van mij al gevonden op YouTube? Je kunt de hele tijd joggen, maar dat is helemaal niet nodig. Je kunt meerdere bewegingsvormen toevoegen, namelijk: op één been staan, jumping jacks, stappen op de plaats, knieheffen, je linkervoet optillen en met je rechterhand aanraken, etc.

Wil je nog meer leuke beweegtips voor het automatiseren? Mijn gratis e-book bewegen en rekenen kan je hieronder downloaden.

E-book rekenen en bewegen